«…تعاونوا على البر و التقوى، و لا تعاونوا على الاثم و العدوان…» (قرآن کریم، المائده، آیه 3)

«یاریگرى»و«تعاون»از ویژگیهاى جوامع سنتى است.جامعه سنتى ما نیز در گذشته و حال، و در موارد گوناگون و براى مقابله با دشواریهاى زندگى به چنین راه حلهایى نیازمند بوده و هنوز نیز هست.

خست و خشونت طبیعت-شرایط اقلیمى و جغرافیایى دشوار-فقر اقتصادى و فقدان امنیت از سویى، و فرهنگ«یارى دوست»و پراخوت اسلامى از سوى دیگر، در درازاى زمان، مردم ما بویژه روستاییان و کوچ‏نشینان ما را هر چه بیشتر به هم وابسته کرده است.

برخورد سازنده و هشیارانه با این دشواریها، چه در زمینه تولید کشاورزى و دامدارى، و چه در زمینه مبارزه با طبیعت و سایر عرصه‏هاى اجتماعى، به آفرینش شکلهاى بسیار متنوع و سازگارى از یاریگرى و تعاون انجامیده است.

گرچه دانش مردم شناسى در میهن ما دانش بسیار نوپایى است، و ما در این زمینه در نخستین گامهاى گردآورى دانسته‏ها و ابزارها و توصیف آنها -مردم نگارى-فرهنگ بومى خود هستیم.با اینهمه، و در مقایسه با برخى زمینه‏هاى دیگر فرهنگى، همچون بررسى و گردآورى گویشها، باورها و بویژه ادبیات عامیانه، قصه‏ها، ضرب المثلها، و ترانه‏ها، پژوهش و گفتگو در مباحثى از این دست به مراتب کمتر انجام شده است.

تحقیق درباره یاریگریهاى سنتى در جامعه ما دوران جنینى خود را مى‏گذراند، و از جمله جهات، از قبیل مردم شناسى اقتصادى و جامعه شناسى و تاریخى، بایستى در این زمینه کار شود، تا تصویرى روشن و همه جانبه از کم و کیف یاریگرى در جامعه دیروز و امروز ما به دست آید.

خالى بودن تقریبا مطلق جامعه ما از تحقیقات و مطالعات درباره یاریگریهاى سنتى-همچنان که پیش از این اشاره شد-زمینه و محیط مناسبى براى تقلید کورکورانه از تعاونیهاى رسمى فرنگیان گردید.

و همچنین محیط را براى پیدایش پیشداورى درباره روحیه تکروى ایرانیان و بویژه روستاییان فراهم ساخت.تا جاییکه دستاویزى شد، براى مسؤولین و سخنگویان دولتهاى گذشته در حکومت پیشین، که گناه بسیارى از شکستها و محرومیتها در زمینه تولیدى و کشاورزى را به گردن تکروى روستاییان بیندازد.

«همیاریها»و«تعاونیهاى سنتى»مى‏تواند مورد استفاده و استناد پژوهندگان و دانشجویان رشته‏هاى گوناگون دانشهاى اجتماعى، همچون:تاریخ اقتصاد، جامعه‏شناسى و جامعه‏شناسى روستایى و ایلى ایران، مردم‏شناسى و مردم‏شناسى اقتصادى، و زبانشناسى و غیره قرار گیرد.

زیاده بر این کاربردهاى دانشگاهى که نهایتا فایده آنها چیزى جز فایده دانش نیست، اینگونه مطالعات مى‏تواند، در مسائل جارى و ضرورى جامعه، کاربردهاى عملى نیز داشته باشد.همچون برنامه‏ریزیهاى کشاورزى و ایلى و بویژه برنامه‏ریزیهاى تعاونى در پهنه کشور و مناطق روستایى و ایلى.

«حاصل مطالعه در خصوصیات تعاونى سنتى آشکار مى‏سازد، که تقریبا در همه جا تعاونیهاى سنتى پیروز و موفق بوده، و در مقابل مشاهده مى‏شود، که تعاون رسمى و قانونى در اغلب موارد با شکست مواجه بوده است…حقیقت این است که تعاونیهاى سنتى در سطح خود مصرفى موفقیت و پیروزى حتمى دارند، و تعاونیهاى رسمى، در سطح تجارى و بازرگانى مى‏توانند، دوام و توفیق داشته باشند، که دور از اصول و هدفهاى تعاون محسوب مى‏گردد.

تضاد و تفاوتى که بین تعاون رسمى و سنتى دیده مى‏شود، ناشى از همین است.باید دید چگونه مى‏توان از اهرم تعاون سنتى براى پیشبرد هدفهاى تعاون رسمى تا سرحد دریافت یک قدرت عمل و رقابت تجارى استفاده کرد؟

این بزرگترین و مهمترین مسئله‏اى است که نهضت تعاون در ایران در مقابل خود دارد، و مسئله اساسى در اینجاست که چگونه مى‏توان میان تعاون سنتى و تعاون رسمى پل زد و این دو را به هم دوخت؟

برنامه‏هاى آینده تعاون مى‏بایستى در جستجوى روشها و ابداعاتى در این زمینه باشد 2 .»

«…به همین جهت ضرورت دارد، بررسى‏هاى اکتشافى عمیقى از دیدگاه جامعه‏شناسى، مردم‏شناسى، و روانشناسى اجتماعى در زمینه تعاون سنتى در جامعه روستایى انجام گیرد، و با شناخت دقیق پایه‏هاى اساسى همکارى و تعاون سنتى در روستاها، آن را حفظ کرده، و به صورت قالبهاى جدید و متحول درآورد 3 .»

همچنین مى‏توان از پدیده‏هاى گیرا و آموزنده همیاریها و تعاونیهاى سنتى در کتابهاى درسى مدارس، و آموزش تعاون و همیارى از رسانه‏هاى گروهى، در پهنه کشور سود جست، و از این راه، به توانبخشى و بالندگى آرمانها و اخلاق تعاونى در جامعه یارى کرد.